ASPENDOS

 

Aspendos. starożytne miasto

Aspendos położone jest pomiędzy Antalią a Side na Riwierze Tureckiej.

Do Aspendos wybrałam się z siostrą (i naszą przyjaciółką), która pierwszy raz przyleciała do Turcji. Prosto z lotniska, od razu chciałam pokazać jej "moje nowe miejsce na ziemi" i zawiozłam do Aspendos. Były to jej pierwsze kroki na tureckim lądzie, zanim jeszcze zobaczyła morze. 

Do tej pory mi wypomina, że zamiast morza były tylko kamienie i kamienie. Czy, aby miała rację?   

Widok na Nimfeum. Aspendos. Foto: zbiory własne autora

Mity głoszą, że Aspendos zostało założone przez legendarnego Mopsosa, jasnowidza, któremu starożytni Grecy przypisują kolonizację Pamfilii. On to w XII w.p.n.e po Wojnie Trojańskiej przybył do Pamfilii i Cylicji wraz z mieszkańcami Argos, którzy tutaj założyli miasto. O tym, że miasto zostało założone przez Argiwów pisze Strabon w dziele "Geografia". Przeprowadzone badania archeologiczne udowadniają, że miasto istniało na pewno w VII w.p.n.e. 

Pierwotna nazwa wybita na monetach z V w.p.n.e. jako "Estwedius" nadana została przez Hetytów . Nazwa prawdopodobnie pochodzi od króla Astiwada, o którym wspominają tablice hierograficzne z VIII w. p.n.e. To, że miasto wybijało swoje monety świadczy o tym, że było ważne i bogate oraz że miało silną pozycję polityczną. Konkurowało z sąsiadującym Side, portowym miastem, które także biło swoje monety. 

GRECJA / Pamphilia, Aspendos. stater 370-333 pne, Aw: Dwaj nadzy zapaśnicy, w polu litery ΑΣ, Rw: W kwadratowym obramowaniu procarz w prawo, z prawej triskeles, z lewej pionowo ΕΣΤFΕΔΙΙΥΣ, srebro 10.89 g, Źródło: https://wcn.pl/auctions/45/6

Aspendos jest połączone z morzem rzeką Eurymedon. Takie położenie z jednej strony łączyło je ze światem, do miasta przybywali kupcy, z drugiej  chroniło je przed napaścią piratów, którzy na długi czas rozgościli na Morzu Śródziemnym, stając się utrapieniem dla statków i kupców. 

W Aspendos kwitł handel solą, oliwą, wełną i końmi, które hodowane były w Pamfilii i Cylicji.  

W VI w. p,n.e Aspendos dostało się pod panowanie króla Lidii Krezusa i było zobowiązane do płacenia podatków i wysyłania żołnierzy. W 546 r. p.n.e. stało się częścią Persji, następnie w 334 r.p.n.e. przybył Aleksander Macedoński i obległ miasto. Mieszkańcy zaproponowało 50 talentów srebra i około 2000 koni w zamian za ocalenie miasta przed zniszczeniem. Wielki Macedończyk wyraził zgodę, lecz gdy dowiedział się, że Aspendosjanie nie zamierzają dotrzymać obietnicy, wrócił i podwoił haracz.   

Po śmierci Aleksandra Wielkiego miasto przeszło pod panowanie Seleucydów, następnie Królestwa Pergamonu. Po 133 r. p.n.e  po śmierci ostatniego króla Pergamonu, Aspedons stało się częścią rzymskiej prowincji. 

W okresie rzymskim wszystkie miasta Pamfilii, w tym Aspendos stały się wspaniałe i bogate. Kwitła kultura, sztuka, budownictwo i handel. 

Po podziale Imperium Rzymskiego Aspendos pozostało pod panowaniem Rzymu Wschodniego czyli Bizancjum. Zmieniono nazwę na Prymupolis.

W XI w. przybywają tutaj Turcy Seldżuccy, Aspendos staje się przez moment letnią rezydencją, później karawanserajem. 

W czasach osmańskich traci na znaczeniu, staję się małą osadą, w której życie toczy się do XVIII w. po czym zostaje porzucone. 

Aspendos dzisiaj

Zanim powstały przymorskie kurorty Riwiery Tureckiej, kwitło życie i rozwijał się ruch turystyczny w przyległym Belkis. Dzisiaj wioska jest zarośnięta, a po okazałych budowlach zostały tylko wspomnienia. Do Aspendos przybywają turyści, przede wszystkim ze względu na okazały rzymski teatr, który do tej pory pełni funkcję kulturalną . Więcej o teatrze . 

Do samego antycznego miasta, które jest powyżej teatru, mało kto zagląda. Dla wielu po prostu ruiny miasta nie wydają się ciekawe. A dla ciekawskich jest to duża dawka historii, architektury i archeologii.  

Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Do miasta prowadzi droga i wejście przez bramę,. Pod ulicą widoczny jest kanał, który odprowadzał ścieki z miasta.

Brama do miasta. Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Kanał kanalizacyjny. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Akwedukty

Akwedukty zbudowane zostały w II w. i mają 924 m długości. Przenosiły wodę do miasta wieżami ciśnieniowymi i rurami.

Akwedukt. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Akwedukt. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Centralnym miejscem jest akropol, który położony jest na wzgórzu. Akropol posiadał charakter reprezentacyjny i polityczny. 

Częścią akropolu jest agora, czyli miejsce przeznaczone do spotkań w handlu. Wokół znajdują się pozostałości hal (sklepów) targowych, bazylika, buleuterion (miejsce spotkań, z rzędami siedzeń) oraz nimfeum, najlepiej zachowana budowla. Do nimfeun dostarczana była woda i rozprowadzana po mieście, lub czerpano z niej bezpośrednio wodę. 

 

Bazylika i buleuterion. Aspendos. Foto; W.E.Zarucka

Wnętrze bazyliki. Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Bazylika. Aspendos. Foto; W.E. Zarucka

Bazylika. Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Nimfeum, Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Nimfeum, Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Aspendos. Foto; W.E.Zarucka

Pomieszczenia sklepowe. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Aspendos. Foto: W.E Zarucka

Pomieszczenia na sklepy. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Ostanie wykopaliska wykazały, że hale targowe posiadały dwukondygnacyjne sklepy. Odnaleziono monety, lampy oliwne, sprzączki, pierścienie

Ruiny świątyni. Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Gimnazjon i łaźnie

Giznazjony były jakby szkołami dla młodych mężczyzn, w których uprawiano kulturę fizyczną i zajmowano się dyskusjami. Przy gimnazjonach były łaźnie, które stanowiły nieodłączny element.

Gimnazjon i łaźnie. Foto: W.E. Zarucka

Gimnazjon i łaźnie. Foto: W.E.Zarucka

Gimnazjon i łaźnie. Foto: W.E. Zarucka

Gimnazjon i łaźnie. Foto: W.E. Zarucka

Stadion

Chociaż mocno zdewastowany, najlepiej widoczny jest z góry. Posiada widownie na 8 tysięcy widzów, zbudowany jest w kształcie litery u, o wymiarach 220 x 30 m. Odbywały się w nim zawody sportowe.

Stadion. Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Stadion. Aspendos. Foto: W.E.Zarucka

Ciekawostka.

Głównym materiałem budowlanym w Aspendos jest kamień zwany konglomeratem. Powstaje w wyniku naturalnego przylegania piasku, Kamień obficie występuje w tym rejonie. 

Aspendos. Foto: W.E. Zarucka

Wycieczka fakultatywna do Aspendos

-------------------------

Źródła:

I. Miszczak, Antalya, Side i Alanya. Przedwodnik Turcji w Sandałach