 |
| Kolosy, Miasto Aniołów, Biblijna Turcja |
KOLOSY - MIASTO ANIOŁÓW
Kolosy leżą na terenie starożytnej Frygii, u podnóża Góry Kadmos, obecnie
w prowincji Denizli, nieopodal Laodycei i Hierapolis. O początkach miasta
niewiele wiadomo, prawdopodobnie wymienione jest w źródłach hetyckich, którzy
zajęli ziemie aż po Milet na przełomie XIV i XIII w.p.n.e. jako Huwalusija.
Ruiny miasta odkryte zostały w 1835 r. i do dnia dzisiejszego nie podjęto prac wykopaliskowych, badacze jeszcze nie zajęli się tym terenem. Kolosy mają jeszcze ukrytą przed nami swoją tajemnicę.
 |
| Anioły. Źródło: domena publiczna |
Wiadome jest, że w V w. p.n.e. były dużym, dobrze prosperującym miastem i ważnym miastem w Dolinie Lycos. Herodot, grecki historyk napisał tak opisał Kolosy: „rzeka Lycos wpada do otworu ziemi i znika z widoku, a następnie po upływie około pięciu stadiów pojawia się ponownie, a ta rzeka również wpływa do Maiandera.”
Leżące na szklaku handlowym łączącym Efez z Konya Kolosy były w
tym czasie znaczącym miastem frygijskim, prawa miejskie otrzymały wcześniej niż
sąsiadujące Hierapolis i Laodycea. Region Doliny Lykos słynął z żyznej ziemi,
wypasom owiec i był największym ośrodkiem produkcji wełny na świecie. Uprawiano
także bawełnę. Kolosanie oprócz handlu zajmowali się produkcją wełny i tekstyliów.
Kredowe wody Rzeki Lykos przydatne były do wytwarzania barwników, z czego słynął
region. Farbiarnie barwiły tkaniny na kolor karmazynowy (bordowy, fioletowy).
 |
| Zbiory bawełny w Turcji. Foto: https://www.milliyet.com.tr/ |
 |
| Tkanina wełniana w kolorze bordo. Źródło: domena publiczna |
Do Kolosów trafili przesiedleńcy - Żydzi z Babilonii i Mezopotamii, których przetransportował Antioch III (ok. 241-187 p n e). Profesor W. Rakocy szacuje, na podstawie dziesięciny składanej na rzecz odbudowy Jerozolimy, że w tych okolicach mogła mieszkać nawet i 10-cio tysięczna diaspora.
W czasach rzymskich znaczenie Kolosów zaczęło powoli spadać na
rzecz Hierapolis i Laodycea, które ze względu na bliskie położenie tworzyły
swoiste trójmiasto, m.in. po otwarciu nowego szlaku handlowego łączącego Efez z
Pamfilią. Kolosy ten szlak omijał. Słynny podróżnik Stradon w I w. p.n.e.
pisząc o Kolosach nazwał je „polizma”, czyli mała mieścina, a nie „polis” –
miasto.
 |
| Starożytne Kolosy, w tle Góra Kadmos. Źródło: http://denizli.ktb.gov.tr/ |
W 60 r. miasto nawiedziło wielkie trzęsienie ziemi, które zniszczyło i zdziesiątkowało mieszkającą ludność. Zostało odbudowane własnym wysiłkiem, ale nie odzyskało świetności.
W VII i VIII w. podczas najazdów arabskich miasto mogło być zniszczone,
a ludność opuściła Kolosy i osiedliła się w pobliskim Honaz, które słynęło z
wybudowanej przez Bizantyjczyków kościoła Św. Michała Archanioła, największej
świątyni na Bliskim Wschodzie, wybudowanej w 858 r. Kościół został zniszczony w
1192/1193 r.
 |
| Starożytne Kolosy. Źródło: http://denizli.ktb.gov.tr/ |
Kolosy dzisiaj to zasypane wzgórze, na zboczu którego znajdują się ruiny teatru na około 5 tysięcy osób, pozostałości nekropolii, drogę z kolumnami, która mogła być także drogą procesową, kanały wodne używane w rolnictwie albo przemyśle.
W oczekiwaniu na prace odkrywcze możemy podziwiać ze wzgórza
piękne widoki roztaczające się na góry i dolinę Lykos.
 |
| Ruiny starożytnych Kolosów. Źródło: http://denizli.ktb.gov.tr/ |
W I wieku został założony Kościół. Święty Paweł napisał List do Kolosan i List do Filemona, mieszkańca Kolosów.
Święty Paweł Apostoł a Kolosy
Święty Paweł nie dotarł do Kolosów, ale działał tu Epafras, który założył Kościół, jego bliski współpracownik i uczeń. Być może dlatego, że w czasach Pawła Kolosy straciły na znaczeniu i były już nie „polis” tylko „polizma” czyli mieścina. Apostoł jednak uważał Kolosy jako swój teren misyjny i troszczył się o tamtejszych chrześcijan.
 |
| Św. Paweł Apostoł. Źródło: http://nawrpawel.waw.pl/ |
„Chcę bowiem, abyście wiedzieli, jak wielką walkę toczy o was, o tych, którzy są w Laodycei, i o tych wszystkich, którzy nie widzieli mnie osobiście” (Kol 2.1).
Z Listu do Filemona, wiadome jest, że chrześcijanie spotykali się między
innymi w domu Filemona.
„Paweł, więzień Chrystusa
Jezusa, i Tymoteusz brat, do Filemona umiłowanego, naszego współpracownika, do
Apfii, siostry, do naszego towarzysza broni Archipa i do Kościoła
[gromadzącego] się w tym domu” (Flm
1.1-2).
Do przebywającego w więzieniu Pawła przybył Epafras i poprosił o
pomoc, gdyż wśród chrześcijan pojawiała się herezja, błędna interpretacja
nauki.
Herezja polegała na tym, że zaczęto oddawać cześć tzw. „bytom
pośrednim”, które według ich przekonań zamieszkiwały sferę pomiędzy Bogiem a
ludźmi. Żeby zbawić się, należy przejść tę drogę, trzeba oddawać bytom hołd,
aby nie przeszkadzały w drodze do życia wiecznego. Zaczęto pozabiblijne
praktyki z fałszywymi snami, wizjami, proroctwami.
Kolosy były znane z lokalnego kultu aniołów, zwłaszcza z kultu
Archanioła Michała.
 |
| Postać Św. Michała Archanioła. Źródło: Domena publiczna |
 |
| Postać Św. Michała Archanioła. Źródło: witryna publiczna |
W czasach pierwszych chrześcijan nastąpił synkretyzm religijny łączący wpływy pogańskie, z żydowskimi, gnostyckimi. Wspólnota kolosańska stanęła przed tym wyzwaniem. Nie ma się co dziwić, uwierzyć w Chrystusa nie oznaczało od razu mieć zrozumienie dla całej wiedzy i nauki.
Przez pokolenia poganie oddawali cześć różnym bóstwom. Frygianie byli
ludźmi bardzo religijnymi, mistycznymi i emocjonalnymi z tendencją do ekspresji
w formie szalonego tańca, orgii, ekscytacji muzyką.
Głównym frygijskim (państwowym) bóstwem była Kybele. Bogini
płodności, urodzaju, wiosny. Magna Mater, bogini matka, matka ziemi, królowa
niebios. Kapłani podczas ceremonii wykonywali kultowy taniec w rytm bębnów, z
porywającym rytmem, doprowadzając ich do ekstazy czyli zawładnięcia przez
bóstwo i w tym stanie mogli wygłaszać przepowiednie i wróżby.
 |
| Kybele. Źródło: Domena Publiczna |
 |
| Kybele. Źródło: Domena publiczna |
Drugim bóstwem był frygijski Sabazjos, który przyjął postać węża. Kult świątyni węża, z orgiastycznymi obrzędami.
 |
| Sabazjos. Foto: Nanosanchez - Praca własna, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5323117 |
Żydzi ortodoksyjnie przestrzegali Prawa zachowując szabat i żydowski kalendarz świąt, wyrzekając się nieczystego jedzenia, przymus obrzezania, oddawania czci aniołom itp., głosząc, że bez przestrzegania żydowskiego Prawa nie można być zbawionym.
 |
| Modlitwa w judaiźmie. Źródło: domena publiczna |
Mieszkańcy Kolosów wytłumaczyli sobie, że te pośrednie byty,
anioły, żywioły są także potrzebne. Oddawali im cześć, bo bali się, że staną im
na drodze do zbawienia.
Święty Paweł pisze wyjaśniający List do Kolosan, w którym
tłumaczy, że jedynym pośrednikiem jest Chrystus. Nie należy siebie uniżać ani
umartwiać oddając hołdy tworom będącym tylko ludzkim wyobrażeniem.
”Baczcie, aby kto was nie zagarnął w
niewolę przez tę filozofię będącą czczym oszustwem, opartą na ludzkiej tylko
tradycji, na żywiołach świata” [1] (…) Niechaj
więc nikt o was nie wydaje sądu co do jedzenia i picia bądź w sprawie święta
czy nowiu, czy szabatu! Są to
tylko cienie spraw przyszłych, a rzeczywistość należy do Chrystusa. Niechaj was nikt nie odsądza
od nagrody, zamiłowany w uniżaniu siebie i przesadnej czci aniołów (..)
Jeśli razem z Chrystusem umarliście
dla "żywiołów świata", dlaczego - jak gdyby żyjąc [jeszcze] w świecie
- dajecie sobie narzucać nakazy: «Nie
bierz ani nie kosztuj, ani nie dotykaj...!»A przecież wszystko to są rzeczy
[przeznaczone] do zniszczenia przez spożycie - [przepisy] według nakazów i nauk
ludzkich. Przepisy
te mają pozór mądrości dzięki kultowi własnego pomysłu, uniżaniu siebie i
nieoszczędzaniu ciała, nie dzięki okazywaniu jakiejś wyrozumiałości dla
zaspokojenia ciała [grzesznego]” (Kol
2.8-23).
Epafras z Kolosów
Epafras pochodził w Kolosów, był poganinem, konwertytą nawróconym na chrześcijaństwo, prawdopodobnie w trakcie trzyletniej pracy ewangelizacyjnej Św. Pawła w Efezie. To, że był poganinem wynika z analizy treści Listu do Kolosan
„Jezus zwany
Justusem (…) będąc z Żydów (…) pozdrawia was rodak wasz Epafras…” (Kol
4.11-12).
Użyte wyrażenie „rodak wasz” jest przeciwstawieniem „będący
z Żydów”.
 |
| Epafras. Źródło: domena publiczna |
Niewiele wiadomo o Epafrasie ani kim był do czasu spotkania z Apostołem, ani jak i gdzie umarł. Wszystkie informacje pochodzą z Listu do Kolosan i do Filemona.
Będąc bliskim współpracownikiem Św. Pawła założył Kościół w
Kolosach, Laodycei i Hierapolis i tamże w imieniu i pod nadzorem Apostoła
głosił Ewangelię.
„według tego, jak nauczyliście się od umiłowanego współsługi
naszego Epafrasa. Jest on wiernym sługą Chrystusa zastępującym nas; on też
nam ukazał waszą miłość w Duchu” (Kol 1.7-8)
Epafras bardzo troszczył się o swoje Kościoły. Nawet w okresach,
kiedy przebywał poza Kolosami czuł się za ten Kościół odpowiedzialny. Tak samo
zabiegał o Hierapolis i Laodyceę . Modlił się za mieszkańców i zabiegał u Boga,
aby dokładali wszelkich starań w wypełnianiu woli Bożej
„Pozdrawia was rodak wasz Epafras,
sługa Chrystusa Jezusa zawsze walczący za was w modlitwach o to, abyście stali
mocno, doskonali w pełnieniu każdej woli Bożej. Świadczę o nim, że usilnie
się troszczy o was oraz o tych, którzy są w Laodycei i w Hierapolis” (Kol 4.12-13).
Św. Paweł nazywa Epafrasa sługą i współsługą. W Nowym Testamencie tak nazywano apostołów i tych, którzy głosili ewangelię. Podkreśla to, jak ważną rolę wypełniał Epafras w posłudze misyjnej równą pracy Apostoła.
Epafras będąc uczniem Pawła przyczynił się do rozszerzenie
nauk Chrystusowych na tym terenie. Skrupulatnie wypełniając polecenia świętego.
Epafrasz przebywał w więzieniu wraz z Św. Pawłem w Rzymie
„Pozdrawia cię Epafrasz, mój współwięzień
w Chrystusie” Flm 1.23.
Nie wiadomo, czy został wraz z Pawłem
uwięziony, czy przybył dobrowolnie, aby zasięgnąć rady i otrzymać dalsze
polecenia i błogosławieństwo dla pracy ewangelizacyjnej. Nie wiadomo także czy
został wypuszczony i czy wrócił do rodzinnego miasta.
W niektórych synaksarionach, księgach
liturgicznych Epafrasowi przypisywano biskupstwo w Kolosach i śmierć męczeńską.
Zobacz: Pieszy Szlak św. Pawła
Opowieść biblijna o Filemonie
(na podstawie Listu Św. Pawła Apostoła do Filemona i Listu Św.
Pawła do Kolosan)
W czasach, kiedy Św. Paweł z Tarsu, wędrował po anatolijskiej ziemi, zatrzymał się w Efezie. Do Kolosów, starożytnego miasta położonego nieopodal słynnego uzdrowiska i białych wapiennych tarasów, powstałych kaskadowo w wyniku wytrącania się węglanu wapienia, dzisiaj popularnej turystycznej atrakcji Pamukkale , osobiście nie zawitał, ale posłał tam swojego ucznia Epafrasa, który założył gminę chrześcijańską. W tych czasach nie było jeszcze kościołów, ani kaplic. Chrześcijanie spotykali się, modlili, uczyli i wspierali nawzajem w domach, jaskiniach i innych miejscach.
W Kolosach żył pewien zamożny i wpływowy rzymianin Filemon. Kiedy
spotkał Pawła stał się również gorącym wyznawcą Chrystusa. Filemon użyczył
swojego domu, aby wszyscy chrześcijanie mogli się spotykać.
Filemon jak każdy bogaty obywatel posiadał swoich niewolników.
Niewolnicy wówczas nie mieli żadnych praw. Także uważano, że nowa religia nie
jest dla nich przeznaczona. Niewolnicy usługiwali, ale nie uczestniczyli
praktycznie w życiu chrześcijańskim. Pamiętajmy o tym, że był to czas,
pierwszej ewangelizacji. Św. Paweł wyszedł do pogan, jak wówczas nazywano
ludzi, którzy wierzyli w wielu bogów i ich religia nie wywodziła się od
proroków Abrahama i Mojżesza.
Pewnego dnia, jeden z niewolników Filemona o imieniu Onezym,
uciekł wyrządzając tym samym krzywdę.
Onezym, kiedy usługiwał gromadzącym się w domu Filemona wyznawcom
Chrystusa słyszał o Dobrej Nowinie i wiedział kim jest Św. Paweł. Wiedział też,
że Apostoł został uwięziony. Odnalazł Pawła i zaczął mu usługiwać.
 |
| Onezym. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Onezym_(posta%C4%87_biblijna) |
Więzienia inaczej wyglądały niż teraz. Rodzina, przyjaciele musieli troszczyć się o więźnia. Nikogo w tym czasie „za darmo” nie utrzymywano, nie karmiono, nie dawano lekarstw, nie ubierano. Pomoc udzielona przez Onezyma Pawłowi bardzo się przydała .
Onezym przyjął Jezusa, Paweł go ochrzcił i stał się wierny
wyznawcą i pawłowym dzieckiem zrodzonym w kajdanach (Fil. 10).
Paweł wiedział, że nie może przy sobie zatrzymać Onezyma. Według
prawa rzymskiego był niewolnikiem i należał do Filemona. Wiedział także, że
czeka go kara. Zbiegłych niewolników naznaczano wypalając na czole literę „F”
(fuggitivo - zbieg) i wysyłano do ciężkich robót, mógł trafić na przykład do
kopalni i już nigdy nie wyjść na powierzchnię ziemi, pracując tam do swojej
śmierci.
Paweł chciał rozwiązać konflikt i doprowadzić do pojednania. Mając
w sobie miłość i wiarę napisał list do Filemona i prosił go, aby wybaczył
Onezymowi. Nie tylko wybaczył, ale
przyjął go nie jako niewolnika, ale brata w Chrystusie, jako członka swojej
rodziny.
To było bardzo nowatorskie posunięcie. Uwolnienie niewolnika i
potraktowanie go na równi jak obywatela, nie mieściło się w ówczesnej kulturze.
Mogło wywołać szok i oburzenie.
W uzasadnieniu swojej prośby pisze o równości przed Bogiem.
„Wszyscy popełniamy błędy i wszyscy potrzebujemy przebaczenia.
Przebacz Filemonie swojemu bratu. W naszej Bożej Rodzinie nie ma ani Greka, ani
Żyda obrzezanego, ani Żyda nie obrzezanego, ani niewolnika, ani wolnego.
Chrystus jest we wszystkim i we wszystkich” (Kol. 3.11), bez wyjątków. „Pojednajcie się
w Chrystusie, jak on pojednał ze sobą Świat, nie poczytując ludziom ich
upadków” (2 Kor. 5.19)
 |
| Onezym przynosi list i prosi o wybaczenie. Źródło: https://imiona.net.pl/onezym/ |
I dalej uzasadnia, że skoro masz mnie za członka wspólnej sprawy przygarnij go tak, jak mnie. Ja wiem, że Onezym wyrządził Ci krzywdę, porzuciwszy swoje obowiązki naraził Ciebie na straty. Ale to Ci to wszystko wynagrodzę, wyrównam rachunek. Tylko pamiętaj, że Ty Filemonie jesteś mi winien więcej, bo przeze mnie poznałeś miłość Chrystusa.” ( por. Flm. 17-19)
W Kolosach, które leżą na terenie obecnej Turcji dowiedzieliśmy
się, że nie ma ludzi lepszych i gorszych, żadna profesja nie jest lepsza lub
gorsza. Jesteśmy równi.
Region Denizli
 |
| Jaskinia Kaklik. Źródło: http://denizli.ktb.gov.tr/ |
 |
| Jaskinia Kaklik. Źródło: http://denizli.ktb.gov.tr/ |
Projekt "Biblijna Turcja" realizowany jest przy współudziale :
[1]
Mowa o siłach kosmicznych, a pośrednio o
kierujących nimi duchach - zgodnie z poglądami starożytnych.
Źródła:
1. Kolosy: tło historyczno-kulturowe, http://www.reformowani.info/kolosy-tlo-historyczno-kulturalne/
2. Kazimierz Romaniuk, Uczniowie i współpracownicy świętego Pawła
3. Wykłady prof. W. Rakocy: List Św Pawła Apostoła do Kolosan, List Św. Pawła Apostoła do Filemona
4. http://denizli.ktb.gov.tr/
5. Cytaty biblijne z Biblii Tysiąclecia, wyd. Pallotinum
Komentarze
Prześlij komentarz