Karkemisz/ Karkamış
Miasto wydaje się być zapomniane. Kiedy opowiadałam moim tureckim przyjaciołom o projekcie „Biblijna Turcja” i wspominałam o Karkemisz, ci wielokrotnie mówili mi, że przecież jest to w Syrii i byli zdziwieni, że to jednak jest terytorium Turcji i że najbardziej interesująca archeologów i historyków i oczywiście turystów część miasta jest po stronie tureckiej.
Karkemisz budowane zostało w miejscu, gdzie rzeka Eufrat rozdziela się na dwa koryta, w pobliżu brodu, przez który pokonywano rzekę. Ze względu na swoje geograficzne położenie, na skrzyżowaniu międzynarodowych dróg z Mezopotamii, Egiptu, Anatolii, miało polityczne i strategiczne znaczenie. Karkemisz w dziejach było świadkiem zmieniających się cywilizacji, wojen, sojuszy, zostawiło trwały swój ślad na kartach historii i w pismach starożytnego świata.
Karkemisz. Zapomniane miasto
Przeprowadzone wykopaliska archeologiczne wskazują, że miasto zbudowano w czasach neolitycznych czyli około 8-7 tysięcy lat przed naszą erą, ale największy rozwój datowany jest na drugie tysiąclecie p.n.e. co potwierdzają to dokumenty archiwalne Hetytów, Egiptu i Mari. Nazwa miasta po raz pierwszy pojawiła się na tabliczkach z Mari z 1800 r. p. n.e , było wówczas jednym z miast amoryckich[1]. Nazwa Karum Kames w języku akadyjskim oznacza Port Boga Kamesa, jego dom handlowy. W egipskich inskrypcjach hieroglificznych jako wizerunek ptaka i trzciny. Karkemisz leżące na szlaku handlowym słynęło z handlu drewnem.
Kamesz/Kemosz, bóg wojny, jeden z bóstw Starożytnego Bliskiego Wschodu, utożsamiany z bogiem wojny. Kemoszowi oddawano cześć już w trzecim tysiącleciu przed Chrystusem. Biblia przedstawia go jako boga plemion moabickich.
Biada ci, Moabie! Zgubiony jesteś, o ludu Kemosza! Dopuścił on ucieczkę twych synów i niewolę twych córek u Sichona, króla Amorytów. (Lb 21.29)
Skoro zaś Pan, Bóg Izraela, wypędził Amorytów sprzed oblicza swego ludu izraelskiego, dlaczego ty chcesz panować nad nim? Czyż nie posiadasz tego wszystkiego, co Kemosz, bóg twój, pozwolił ci posiąść? Tak samo i my posiadamy wszystko, co Pan, Bóg nasz, pozwolił nam posiąść! (Sdz. 11.23-24)
Salomon zbudował również posąg Kemoszowi, bożkowi moabskiemu, na górze na wschód od Jerozolimy, oraz Milkomowi, ohydzie Ammonitów (1 Krl 11.7)
I będzie się wstydzić Moab Kemosza, tak jak się dom Izraela wstydził Betel, w którym pokładał nadzieję. (Jr 48.13)
Miasto – państwo Karkemisz dziesiątki lat utrzymywało swoją niezależność, lecz właśnie to strategiczne położenie na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych i handlowych, powodowało konflikty i rywalizację ówczesnych państw i królestw. O Karkemisz walczyli Asyryjczycy, Hetyci, Babilończycy, Egipcjanie.
Hetyci w Karkemisz
W XIV w.p.n.e miastem władało państwo Mitanni. W 1323 r. kolejny hetycki Król Suppiliuliuma I, w akcie zemsty na państwach, które wcześniej odebrały ich syryjskie zdobycze, przybył pod Karkemisz. Był to ostatni przyczółek do podbicia w drodze na południe.
 |
| Źródło:https://www.hittitemonuments.com/ |
Karkemisz zostało zdobyte przez Suppiliuliuma i stało się wicestolicą, z której zarządzano „syryjską” częścią Imperium Hetyckiego i siedzibą wicekrólów hetyckich. Za Hetytów miasto bardzo się rozwinęło i rozbudowało, było potęgą. Wojska z Karkemisz brały udział w bitwie pod Kadesz[2]. Tureckie źródła podają, że w Karkemisz „podpisano” czy też dyskutowano nad zawarciem słynnego pierwszego w świecie traktatu pokojowego.
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
Karkemisz stolicą Neohetytów
Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto tabliczkę z pismem klinowym pochodzącą z Pałacu Katuwy, hetyckiego króla Karkemisz (IX wiek p.n.e.) oraz ponad 300 rzeźb, hieroglificzne inskrypcje w języku luwijskim oraz mozaiki.[3]
Wcześniejsze prace archeologiczne przeprowadzone na początku XX wieku ukazały m.in. charakterystyczne dla kultury hetyckiej i asyryjskiej płaskorzeźby przedstawiające uskrzydlonych geniuszy, walkę na rydwanie. Odkryto zespół pałacowy, cytadelę i świątynię do której prowadziła droga procesyjna, charakterystyczne dla sztuki hetyckiej czworoboczne płyty kamienne pokryte reliefami i przedstawiające procesję, uczy, ofiary i sceny mitologiczne (wpływ sztuki asyryjskiej); rzeźby z Karkemisz znajdują się w Muzeum Archeologicznym. w Stambule i Muzeum Hetyckim w Ankarze[4].
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
Pierwsze tysiąclecie przed Chrystusem rozpoczęło panowanie Cesarstwa Asyryjskiego.
W 717 r. p.n.e. Sargon II, asyryjski król (wspomniany w Księdze Izajasza (Iz 20.1), Księdze Królewskiej (2 Krl 18.11) stworzył z Karkemisz prowincję i nadał tytuł stolicy regionu.
W roku, w którym naczelny dowódca wysłany przez Sargona, króla asyryjskiego, przybył pod Aszdod, przypuścił szturm do miasta i zdobył je (Iz.20.1)
Król asyryjski[Sargon II] przesiedlił Izraelitów w niewolę do Asyrii i osiedlił ich w Chalach, nad Chabor, rzeką Gozanu, i w miastach Medów (2Krl 18.11)
Znaleziona w Karkemisz inskrypcja opowiada jak Sargon II podbił i okupował miasto. Opisuje, że hetycki król Pirisi dopuścił się zdrady, bo frygijskiemu królowi Midasowi mówił same niepochlebne opinie o Asyrii. Sargon wytoczył wojnę ostatniemu hetyckiemu królowi, najpierw pozbawił miasto wody następnie napadł na Karkemisz, zniszczył pałac, złupił dobra, żołnierzy wcielił do swojej armii. Wypędził króla i jego poddanych, a do miasta sprowadził Asyryjczyków.
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
Karkemisz w Biblii
Panowanie asyryjskie trwało aż do VII w. p.n.e. , kiedy to Nabuchodonozor,
król babiloński zaczął podbijać asyryjskie tereny. Do Karkemisz dotarli
Egipcjanie i założyli garnizon.
W 612 r. p.n.e upadła Niniwa, asyryjską stolicę zdobyli Babilończycy. W 610
r. p.n.e. Karkemisz staje się nową stolicą upadającego państwa asyryjskiego. W
609 r. p.n.e. doszło do sojuszu z Egiptem. Na pomoc ostatniemu królowi
asyryjskiemu, wygnanemu przez Medów i Babilończyków wyrusza faraon Necho II. Po drodze toczy bitwę z
Jozjaszem, królem judzkim.
Starcie to opisuje Księga Kronik (2 Krn 35.20-24) i Księga Królewska (2 Krl. 23.29).
Po tym wszystkim, co Jozjasz uczynił dla odnowienia świątyni, król egipski, Neko wyruszył, aby walczyć pod Karkemisz nad Eufratem. Jozjasz wyszedł przeciw niemu. Lecz tamten wysłał do niego posłów, aby mu powiedzieli: «Cóż jest między mną a tobą, królu judzki? Nie przeciw tobie ciągnę dzisiaj, ale przeciw domowi, z którym jestem w walce. Bóg mi rzekł, abym się pośpieszył. Nie sprzeciwiaj się więc Bogu, który jest ze mną, aby cię nie zniszczył». Jozjasz jednak nie odwrócił się od niego i postanowił z nim walczyć. Nie usłuchał słów Neko, pochodzących z ust Bożych, i wystąpił do walki na równinie Megiddo. Wtedy to łucznicy trafili strzałami króla Jozjasza, który rzekł swoim sługom: «Wyprowadźcie mnie, bo jestem ciężko ranny». Wyciągnęli go jego słudzy z rydwanu i posadzili na drugim wozie, który do niego należał, i zawieźli do Jerozolimy, gdzie umarł. Pogrzebano go w grobowcach jego przodków. Cały Juda i Jerozolima opłakiwali Jozjasza ((Krn 35.20-24).
Za jego czasu faraon Neko, król egipski, wyruszył do króla asyryjskiego nad rzekę Eufrat. Gdy król Jozjasz wyszedł przeciw niemu, Neko spowodował jego śmierć w Megiddo, zaraz przy pierwszym spotkaniu (2 Krl 23.29).
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
Bitwa pod Karkemisz
Bitwa pod Karkemisz opisana jest w Księdze Jeremiasza (Jr 46.2-13) i wspomniana w Księdze Królewskiej (2 Krl 24.7).
O Egipcie. O wojsku faraona Neko, króla egipskiego, które się znajdowało nad rzeką Eufratem, w Karkemisz, a które pobił Nabuchodonozor, król babiloński w czwartym roku [panowania] króla judzkiego, Jojakima, syna Jozjasza. Przygotujcie puklerz i tarczę, ruszajcie do boju! Zakładajcie koniom uprząż i dosiadajcie rumaków! Stańcie w szeregu w hełmach, ostrzcie włócznie, przywdziewajcie pancerze! Co ja widzę? Pełni są przerażenia, ustępują cofając się. Ich bohaterowie pobici, uciekają w popłochu, nie oglądając się. Trwoga dokoła - wyrocznia Pana! Nie zdoła umknąć najzwinniejszy ani zbiec najsilniejszy; na północy, nad brzegiem rzeki Eufratu, chwieją się i upadają. Kim jest ten, co się podnosi jak Nil, a wody jego pienią się jak potoki? Egipt się podnosi jak Nil, a wody [jego] pienią się jak potoki, gdy mówi: «Pójdę pokryć ziemię, zniszczyć miasto i jego mieszkańców!» Wspinajcie się, konie! Pędźcie, rydwany! Ruszajcie, wojownicy, Kuszyci i Putyci, trzymający tarcze i Ludyjczycy, naciągający łuki! A dzień ten jest u Pana, Boga Zastępów, dniem odwetu, by się pomścić nad swymi wrogami. Miecz pochłonie, nasyci się i ugasi pragnienie ich krwią, albowiem rzeź to ofiarna dla Pana, Boga Zastępów, w ziemi północy, nad Eufratem. (Jr 46.2-13).
Król egipski już odtąd nie wychodził ze swego kraju, ponieważ król babiloński podbił wszystko, co należało do króla egipskiego, od Potoku Egipskiego aż do rzeki Eufratu (2 Krl 24.7)
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
Opisuje
przerażenie i ucieczkę z pola bitwy. Nad brzegiem Eufratu zachwiało się i
upadło wielkie państwo egipskie i stało się jakby ofiarą złożoną Bogu. Nowa Babilonia
zaczęła dominować nad całym Bliskim Wschodzie.
W Księdze Izajasza (Iz 10.9), prorok wymienia Karkemisz jako jedno z podbitych miast i stanowić ma to przestrogę dla Izraela. Jeżeli buntownicza i bałwochwalcza Jerozolima nie nawróci się, to Bóg ukarze ją i wyśle inne ludy, które podbiją ją i zniszczą. Tak jak to się stało z Karkemisz.
Czyż Kalno nie jest podobne do Karkemisz? Czyż nie jest Chamat podobne do Arpad albo Samaria podobna do Damaszku? (Iz 10.9)
W 2012 roku podczas prac archeologicznych w Karkemisz odkopano babilońską stelę, czyli kamienną tablicę zapisaną pismem klinowym, pochodzącą z czasów panowania babilońskiego króla Nabuchodonozora II.[6]
Po Babilończykach przyszli Persowie, później Rzymianie (i Bizancjum), Arabowie
podczas najazdów arabskich. Następnie przybyli Turcy Seldżuccy, Osmanowie. Leżące nad Eufratem Karkemisz, ze względu na
swoje strategiczne położenie stale pozostawało w centrum uwagi i na granicy
wpływów, państw, sojuszy, zaborców. Podczas I wojny światowej było pod kontrolą
Francji.
Stacja Karkemisz
Dzięki budowie linii kolejowej zakopane głęboko w historii Karkemisz ożyło na nowo, już w innej formie, już bez potęgi jaką było w starożytności. Prace archeologiczne przeprowadzone pierwszy raz w roku 1912-19 pokazały je światu na nowo, a ostatnie, przerwane w 2018 r. ze względu na działania wojenne w Syrii, dowiodły, że jest jednym z ważnych starożytnych miast na świecie. Dokonane odkrycia zmienią historię świata. Władze tureckie obiecały w najbliższym czasie udostępnić antyczną część Turystom. Póki co, nie jest jeszcze znana data.
W rejonie Karkemisz, na Eufracie powstała zapora i elektrownia wodna. Jest ona jedną z 21 tam, z rządowego programu rozbudowy regionu i pozyskiwania źródeł energii.
 |
| Źródło: https://www.hittitemonuments.com/ |
[1] Amoryci
byli najstarszym ludem Azji Mniejszej, którzy na przełomie III
i II w. p.n.e. zajęli Sumer, potem Mezopotamię,
Kanaan, założyli dynastię babilońską, państwo Amurru. Jednym z głównych miast
amoryckich była Mari, gdzie odnaleziono ponad 20 tys.
glinianych tabliczek dających olbrzymią wiedzę o tamtych czasach. Amoryci wielokrotnie
pojawiają się w Biblii.
[2] Bitwa pod Kadesz w 1274 r. p .n.e, jedna z najważniejszych w
historii, pomiędzy Egiptem i Hetytami. Doprowadziła do podpisania pierwszego w
świecie traktatu pokojowego pomiędzy Ramzesem II a Hattusilisem
III
[3] Źródło: https://archeologiabiblijna.wordpress.com
[4] Źródło: Encyklopedia PWN
Komentarze
Prześlij komentarz