CHARAN/HARRAN - MIASTO PATRIARCHÓW. BIBLIJNA TURCJA
Legenda mówi, że Adam i Ewa przybyli do Charanu po tym jak zostali wygnani z Edenu. Jakże było dla nich wielkie zaskoczenie, że w tej niewiarygodnej krainie nie było drzew. Adam wzniósł się do nieba i przyniósł dwie sadzonki drzewek, granatu i róży. Posadził je obie. Szybko rosnące drzewko granatu i róży rozkwitło szkarłatnymi i białymi kwiatami. Po jakimś czasie poczuli głód. Ewa sięgnęła do swojej saszetki, w której było jedno ziarno pszenicy, które zabrała z Raju. Adam zrobił prowizoryczny pług z gałęzi róży i zaczął orać ziemię. W chwili, gdy poczuł się wyczerpany tą męczącą pracą, nagle pojawił się obok niego wół…
Mieszkaniec Charanu. Foto: zbiory własne autora
Przemierzając równinę Charan odnosi się wrażenie, że to zupełnie innej część świata. Rozległe pola, pagórki, wzgórza porośnięte bawełną, kukurydzą, pszenicą, faktycznie pozbawione drzew, lasów. Kiedyś żyzne tereny, dzisiaj pozbawione wody, czekające na realizację rządowego projektu mającego na celu nawodnienie i przywrócenie atrakcyjności terenu. Po drodze mija się starożytne miasta, dzisiaj to raczej symbol i pamiątka dawnych czasów, ale świadomość historii, śladów cywilizacji przemieszczających się tą samą drogą, potęguje wrażenia.
Charan znajduje się w południowo-wschodniej części Turcji, zaledwie 17 km od granicy z Syrią. Jest najstarszym w świecie zamieszkałym miastem.
Charan był stolicą państwa Nowoasyryjskiego, Umajjadów. Znajdował się pod panowaniem Asyryjczyków, Hetytów, Nowobabilończyków, Medów, Persów, Helenów, Rzymian, Bizancjan, Abbasydów, Seldżuków. Zniszczony przez Mongołów w 1272 r.
Nazwa miasta pochodzi z akadyjskiego słowa „harran-u” i oznacza „ulica”, „droga”, albo „skrzyżowanie dróg”. Najstarsza znana nam wzmianka o mieście pojawiła się na tabliczkach z Elba pochodzących z około 2350 r .p.n.e, gdzie jest napisane, że księżniczka z Królestwa Elba1 poślubiła Króla Charanu i potem została Królową Charanu i w tekstach z Mari2 z XVIII w p.n.e., które mówią o handlu. Samo miasto istniało na pewno w trzecim tysiącleciu, a może nawet wcześniej. Położone nad rzeką Balich pomiędzy Eufratem a Tygrysem znajdowało się na skrzyżowaniu ważnych szklaków handlowych, które zapewniały wymianę handlową i kulturową pomiędzy zachodem i światem wschodnim, które łączyły zachód ze wschodem.
Chrzcielnica z Charan. Muzeum Archeologiczne w Sanliurfa. Foto: W.E. Zarucka
Przez Charan przebiegały trasy z Mezopotamii, Syrii, Egiptu, Anatolii. Dla podróżujących drogami handlowymi miasto było ważnym punktem postoju. Charan jako historyczne miasto był kolebką wielu cywilizacji, kumulacją kultur i religii. W czasach swojej świetności ważnym ośrodkiem pogaństwa opartym na politeistycznych wierzeniach Asyryjczyków i Babilończyków w starożytnej Mezopotamii, gdzie Księżyc i Słońce uważano za święte.
Charan słynął z tego, że był miastem kupieckim, czczono tu boga księżyca – Sina oraz przywędrował tu z Ur (Chaldejskiego) biblijny Abraham ze swoją rodziną, osiągając w ten sposób status miasta tolerancji.
SIN, BÓG KSIĘŻYCA
Charan był najważniejszym ośrodkiem kultu Sina. Kult powstał wśród ludów koczowniczych, pasterzy. W starożytności głównym zajęciem było pasterstwo i kupiectwo. Dzień zapowiadał upały i trudno było w takim skwarze podróżować, za to noc i oświetlający drogę księżyc ułatwiał przemieszczanie się karawanom. Księżyc był przewodnikiem, drogowskazem i zarazem obrońcą w drodze.
Centrum czczenia Sina była Świątynia E-hulhul (Świątynia Radości) w Charanie. Do miasta przybywali pielgrzymi, żeby składać ofiary. Wędrowali zapewne razem z karawanami, gdyż samotne podróżowanie było nierealne ze względu na odległości i czyhające w drodze zagrożenia. Kult Sina zapewniał świetność miastu przez wiele wieków. Świątynia była świadkiem pokojów zawieranych między królestwami (np. Hetyci, Mitani).
Sin wyobrażany był jako byk, u którego rogi przypominają półksiężyc, albo jako mężczyznę z brodą, a obok niego półksiężyc.
Ze steli znalezionych w 1956 r., obecnie wystawionych w Muzeum Archeologicznym w Sanliurfie oraz z innych wykopanych artefaktów dowiadujemy się, że Adda-guppi, matka babilońskiego króla Nabonida pochodziła z Charanu, a sam wielki Nabonid, czciciel boga Sina, odbudował świątynię.
Stela Nabonida. Muzeum Archeologiczne w Sanliurfa. Foto: W.E. Zarucka
Stela Nabonida. Muzeum Archeologiczne w Sanliufra. Foto: W.E.Zarucka
Opis na stellach znalezionych podczas prac archeologicznych mówi o tym, że Nabonid przedstawia siebie jako wybrańca bogów, gdyż za ich wolą został babilońskim królem obalając swojego poprzednika przez bunt, którego prawdopodobnie był przywódcą. Podczas pobytu w oazie Tema miał sen, w którym bóg nakazuje mu odbudowanie świątynia w Charan.
Stela wotywna świątyni boga Sina w Charan. Muzeum Archeologiczne w Sanliurfa. Foto: W.E. Zarucka
Stelle przedstawiają Nabonida z berłem modlącego się do symboli boga Sina jako sierp księżyca w tarczy, do boga Szamasza, boga Słońca, przedstawionego jako dysk słoneczny z promieniami i bogini Isztar przedstawionej za symbolem siedmioramiennej gwiazdy.
Kult Sina trwał aż do 382 r., kiedy to świątynia została zniszczona na rozkaz cesarza Teodozjusza I Wielkiego.
Do tej pory nie wiadomo dokładnie, gdzie się znajdowała. Uważa się, że mogła znajdować się w miejscu ruin uniwersytetu lub na kopcu – najstarszej części miasta. Niedawne prace archeologiczne prowadzone na w ruinach pałacu sugerują, że być może to na na ruinach świątyni został on wybudowany. Znaleziono bowiem na jednej z kondygnacji pomieszczenie sugerujące świątynię. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, czy zamek to świątynia, kościół, pałac czy rzymskie koszary. Prace odkrywcze nadal trwają.
Pałac w Charan. Foto: W.E. Zarucka
MIASTO PATRIARCHÓW
Abraham był pierwszym z patriarchów biblijnych, który opuścił swój dom wraz ze swoim ojcem Terachem i przywędrował do Charan.
„Terach, wziąwszy z sobą swego syna Abrama, Lota – syna Harana, czyli swego wnuka, i Saraj, swą synową, żonę Abrama, wyruszył z nimi z Ur chaldejskiego, aby się udać do kraju Kanaan. Gdy jednak przyszli do Charanu, osiedlili się tam. Terach doczekał dwustu i pięciu lat życia i zmarł w Charanie” (Rdz.11.31-32)
Dlaczego Terach wraz synami opuścił rodzinne miasto nie jest wytłumaczone w Biblii. Być może było to z przyczyn politycznych, ekonomicznych, religijnych, gdyż nie chcieli oddawać czci bożkom uznawanych przez przodków (Jdt 5.6-9)3, gdyż rodzina Abrahama wierzyła w Jedynego Boga, albo na polecenie Boga Jahwe, o czym mówi później do Abrahama Bóg
„Potem zaś rzekł do niego: «Ja jestem Pan, który ciebie wywiodłem z Ur chaldejskiego, aby ci dać ten oto kraj na własność»” (Rdz 15.7)
I o czym wspomina w swoim wystąpieniu św. Szczepan w Dziejach Apostolskich
(…) Bóg chwały ukazał się ojcu naszemu, Abrahamowi, gdy żył w Mezopotamii, zanim zamieszkał w Charanie. (…) Wtedy wyszedł z ziemi chaldejskiej i zamieszkał w Charanie. (Dz.7.2-3)
Nie wiadomo, jak długo Abraham ze swoim ojcem i rodziną przebywał w Charanie. Jest mit mówiący, że na tyle długo, bo znajduje się rzekomy kamień, o który się wspierał. Terach zmarł w Charanie w wieku 205 lat (Rdz.11.32). Abraham opuścił Charan na polecenie Boga, miał wówczas 75 lat i wraz z bratankiem Lotem i udał się do Kanaan, do ziemi, którą obiecał mu Bóg (Rdz 12.4-5) (Jdt 5.9).
„Abram miał siedemdziesiąt pięć lat, gdy wyszedł z Charanu. I zabrał Abram z sobą swoją żonę Saraj, swego bratanka Lota i cały dobytek, jaki obaj posiadali, oraz służbę, którą nabyli w Charanie, i wyruszyli, aby się udać do Kanaanu”. (Dz.12.4-5)
Charan leżał w biblijnych granicach Padaan-Aram i jest miastem skąd patriarchowie brali sobie żony. Był to Izzak, syn Abrahama, dla którego pozyskał żonę wierny sługa.
Izaak miał czterdzieści lat, gdy wziął sobie za żonę Rebekę, córkę Betuela, Aramejczyka z Paddan-Aram, siostrę Labana Aramejczyka (Rdz 25.20)
Do Charanu przywędrował Jakub wysłany przez matkę, w tym samym celu, pozostając przez wiele lat na usługach wuja i jednocześnie teścia, Labana.
Jakub powrócił do miejsca, które opuścił jego dziadek Abraham. Kiedy zawitał na ziemię „synów wchodu” jak nazywano w Biblii Mezopotamię, spotkał pasterzy (Rdz. 29.4) i idącą napoić swoje stado piękną pastereczkę Rachelę, która okazała się być córką wuja, Labana (Rdz 28.2-7), do którego się udawał. Jakub zakochał się w Rebece. Powiedział Labanowi, że będzie służył u niego przez 7 lat w zamian za małżeństwo z Rebeką (młodszą córką). Laban przystał na to (Rdz 29.16-19). Podstępny wujek oddał mu starszą córkę i to zmusiła Jakuba do pozostania na kolejne 7 lat w służbie Labana, za Rebekę (Rdz 29.25-30).
Studnia Jakuba w Charan. Foto: W.E. Zarucka
NAJSTARSZY UNIWERSYTET
W Charanie powstał pierwszy uniwersytet, najstarsza uczelnia na świecie. Charańska Szkoła Filozoficzna, jak ją nazywano, kontynuowała tradycje starożytnych greckich filozofów. Rozwijały się takie dyscypliny jak astronomia, medycyna, matematyka i logika. Do Charanu udali się uczeni po spaleniu i zamknięciu słynnej Biblioteki Aleksandryjskiej niosąc ze sobą resztki ocalałych woluminów. Charan od dawna znany jako miasto tolerancji pozwolił odegrać kluczową rolę w transferze nauki i przejście od starożytności do średniowiecza. W czasie panowania Umajjadów, będąc stolicą, Charan wzmocnił swoją pozycję w świecie nauki. Badania naukowe prowadzone na uczelni podzielone były na religię, astronomię, medycynę, matematykę i filozofię. Uniwersytet został zniszczony podczas najazdu Mongołów.
Uniwersytet w Charan. Foto: W.E. Zarucka
DOMY – ULE
Charan. Foto: zbiory własne autora
Charan znany jest z charakterystycznej zabudowy przypominającej ule. Budowle te zaczęły powstawać około 300-350 lat temu. Do budowy wykorzystywano kamienie, glinę, jajka i wodę różaną. Nazywa się je także pachnącymi domami. Kiedy pada deszcz tworzy się wilgotność i uwalnia zapach z użytej wody różanej. Domostwa te, to kompleksy podzielone na część kuchenną, jadalną, sypialnie, i przeznaczone dla spotkań rodzinnych i towarzyskich. Widoczne z zewnątrz kopuły są jakby sufitami tych pomieszczeń. Domy te są dobrze izolowane. Zimą utrzymują ciepło, a latem chronią od upałów, które bardzo doskwierają mieszkańcom. Temperatura latem wynosi 50-55 stopni C.
Domy - ule. Charan. Foto: W.E. Zarucka
Pierwsze Królestwo na terenie obecnej Syrii zapoczątkowane około 3500 p.n.e, późniejsze imperium handlowe.
Starożytne miasto amoryckie, w którym znaleziono ponad 20 tys glinianych tabliczek zapisanych pismem klinowym z przełomu XIX i XVIII w. p.n.e)
Naród ten to potomkowie Chaldejczyków. Najpierw byli przybyszami w Mezopotamii, ponieważ nie chcieli iść za bogami swoich przodków, którzy mieszkali w ziemi chaldejskiej. Oni odstąpili od drogi swoich przodków i oddawali cześć Bogu nieba, Bogu, którego uznali. A gdy ich wypędzono sprzed oblicza bogów swoich, uciekli do Mezopotamii i mieszkali tam przez wiele dni.
Komentarze
Prześlij komentarz